Κόρδοβα - Σενέκας

Το 4 π. Χ. γεννήθηκε στην Κόρδοβα ο Λούκιος Λεύκιος Σενέκας. Ήταν την περίοδο που η Ισπανία αποτελούσε κομμάτι της απέραντης Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και έτσι ο ήρωας μας έπρεπε να ζήσει εκεί για να δοξαστεί. Δεν πήγε κατευθείαν όμως εκεί.

Ήταν ένας άνθρωπος που του άρεσε πολύ να ταξιδεύει και έτσι έφυγε πολύ μικρός από την πόλη του. Έκανε ταξίδια σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της αυτοκρατορίας αν και η ασθενική του φύση δεν ήταν βοηθός του. Έφτασε μέχρι την Αίγυπτο και σε αυτά τα ταξίδια του διδάχτηκε την ρητορική και μυήθηκε στη στωική φιλοσοφία.

Όταν τελείωσε τις περιπλανήσεις του εγκαταστάθηκε στη Ρώμη και άρχισε να εργάζεται σαν δικηγόρος που ήταν και ο ασφαλέστερος δρόμος προς τα αξιώματα. Είχε μόλις αρχίσει να ανεβαίνει όταν παρουσιάζεται η πρώτη δυσκολία. Ο τρελός αυτοκράτορας Καλιγούλας ξύπνησε ένα πρωί θέλοντας να αδειάσει τη Ρώμη από τους φιλοσόφους και έτσι άρχισε κάποιους να τους σκοτώνει και κάποιους να τους στέλνει στην εξορία. (Αυτό πάντως δεν ήταν το πιο τρελό του, πιο πριν είχε αποφασίσει πως είχε αλλεργία στους φαλακρούς και έτσι άρχισε να τους σκοτώνει και τους δίνει για τροφή στα θηρία! Ευτυχώς αυτή η εποχή πέρασε…) Ο Σενέκας ήταν από τους καταδικασμένους σε θάνατο αλλά κατάφερε να πείσει φρουρούς χρησιμοποιώντας το άσθμα από το οποίο έπασχε ότι ήταν ετοιμοθάνατος και αργά ή γρήγορα θα πέθαινε και έτσι γλίτωσε.

Λίγα χρόνια αργότερα και αφού είχε δολοφονηθεί ο Καλιγούλας αυτοκράτορας ήταν ο Κλαύδιος και το 41 μ. Χ. εξορίστηκε στην Κορσική. Οι λόγοι της εξορίας του διίστανται, κάπου έχω διαβάσει πως κατηγορήθηκε για συνομωσία και κάπου αλλού για μοιχεία από τη γυναίκα του Κλαύδιου. Το πιο πιθανό κατά την άποψη μου είναι το δεύτερο και επειδή ο Κλαύδιος δεν ήταν τόσο ηλίθιος όσο τον θεωρούσαν δεν τον εξόρισε σε κάποιο ξερονήσι όπως έκαναν συνήθως αλλά στην τεράστια Κορσική γιατί μάλλον δεν είχε κάνει τίποτα…

Ο Σενέκας

Το διάστημα της παραμονής του στην Κορσική ήταν από τα πιο παραγωγικά της συγγραφικής του καριέρας. Έγραψε πολλά όμορφα δοκίμια και πολλές κακές τραγωδίες. Έμεινε στην Κορσική 8 χρόνια και τότε η ζωή του άλλαξε. Ξαφνικά από εξόριστος έγινε προσωπικός δάσκαλος του μέλλοντα αυτοκράτορα Νέρωνα μετά από υπόδειξη της μητέρας του Αγριππίνας η οποία στο μεταξύ είχε παντρευτεί τον αυτοκράτορα Κλαύδιο. Σκοπός της πρόσληψης του ήταν να μεγαλώσει τον Νέρωνα με τα διδάγματα του στωικισμού. Βέβαια ο Σενέκας, όσο καλά γνώριζε τον στωικισμό τόσο λίγο τον εφάρμοζε στην προσωπική του ζωή. Ήταν στωικός του σαλονιού, κάτι σαν τους κομμουνιστές των βορείων προαστίων στις μέρες μας, ήθελε να ζήσει μέχρι τα βαθιά του γεράματα, φοβόταν τα πάντα και δοκίμαζε πάνω του κάθε φάρμακο και γιατροσόφι του κάθε κομπογιαννίτη. Επίσης δεν ντρεπόταν καθόλου να χρησιμοποιήσει τη δύναμη που του έδινε η θέση του για να κερδίσει πλούτο τον οποίο όμως δε χρησιμοποιούσε για να καλυτερεύσει τη ζωή του αλλά για να αποκτήσει περισσότερο πλούτο! Περίεργος άνθρωπος…

Μετά από λίγα χρόνια ο Νέρωνας έγινε αυτοκράτορας αφού έτσι αποφάσισε η μητέρα του, η Αγριππίνα, δηλητηριάζοντας τον άνδρα της, τον Κλαύδιο. Τα πέντε πρώτα χρόνια της θητείας του Νέρωνα ήταν φανταστικά για τη Ρώμη. Το έργο του (που ουσιαστικά ήταν του Σενέκα και της Αγριππίνας αφού ήταν μόλις 16 χρονών) περιελάμβανε πολλές μεταρρυθμίσεις, δημόσια έργα, σεμνότητα, με ελάχιστους ανθρώπους να θανατώνονται με την κατηγορία της συνομωσίας (που ήταν καθημερινότητα στη Ρώμη εκείνη την εποχή) και πολλά μέτρα υπέρ των απόρων και γενικά των χαμηλότερων εισοδημάτων. Επίσης διατηρούσε την ειρήνη σε όλη την αυτοκρατορία, φρόντισε για το εμπόριο καθώς και τις βιομηχανίες (που ήταν πιο κοντά σε αυτό που σήμερα λέμε βιοτεχνίες) Όλα πήγαιναν καλά όσο ο Σενέκας και η Αγριππίνα κρατούσαν το πηδάλιο και δεν είχαν προστριβές μεταξύ τους.

Ξαφνικά όμως τα πράγματα άρχισαν να αλλάζουν. Στα 20 του χρόνια ο Νέρωνας άρχισε τις κακές παρέες κάνοντας φίλο του έναν γνωστό δανδή της εποχής τον Πετρώνιο. Στην αρχή κανένας από τους δύο δεν έδωσε σημασία σε αυτόν τον νεαρό που έκανε παρέα με τον αυτοκράτορα, μάλιστα έκαναν και οι δύο το λάθος να πιστέψουν ότι τώρα θα ήταν ακόμα πιο άνετοι στο να διαχειριστούν το κράτος αφού πλέον ο Νέρωνας δεν ενδιαφερόταν καθόλου και ασχολούνταν μόνο με τους φίλους του. Και όντως το κράτος λειτουργούσε ρολόι όσο οι δυο τους είχαν καλές σχέσεις. Αυτό άλλαξε όμως όταν ο Νέρωνας αποφάσισε να χωρίσει την καλή γυναίκα του τη Οκταβία για να παντρευτεί μία κοπέλα που γνώρισε από τον Πετρώνιο, την Ποπαία. Τότε οι δύο τους σταμάτησαν να λειτουργούν σαν ομάδα. Η Αγριππίνα ήταν εναντίων αυτού του γάμου και μάλιστα προκειμένου να τον ακυρώσει πρόσφερε μέχρι και τον εαυτό της για να ικανοποιηθεί σεξουαλικά ο γιός της! Από την άλλη ο Σενέκας δεν εξέφρασε άποψη αλλά το γεγονός πως έμεινε δίπλα στον Νέρωνα και τα επόμενα χρόνια δείχνει ότι δεν είχε ιδιαίτερο πρόβλημα. Μάλιστα εκμεταλλευόμενος αυτό το περιστατικό δεν υπερασπίστηκε την Αγριππίνα όταν ο Νέρωνας την έκλεισε σε μία βίλα μετά από υπόδειξη της Ποπαίας, ούτε όταν τελικά αποφάσισε να τη σκοτώσει. Στην αρχή της έδωσε δηλητήριο αλλά με τη βοήθεια ενός πιστού της δούλου βρήκε το ελιξήριο και σώθηκε. Στη δεύτερη απόπειρα απόφασισε να είναι πιο σίγουρος και έβαλε φρουρούς να τη σκοτώσουν αλλά όταν αυτή το κατάλαβε βούτηξε στο ποτάμι και άρχισε να κολυμπά, όταν βγήκε από την άλλη και είδε πως οι φρουροί την είχαν ακολουθήσει κατάλαβε πως δεν είχε ελπίδα. Περίμενε τους φρουρούς, άνοιξε τα ρούχα της και τους υπέδειξε την κοιλιά της λέγοντας τους να την καρφώσουν εκεί από όπου βγήκε ο Νέρωνας. Όταν μάλιστα πήγαν στον Νέρωνα το πτώμα της μητέρας του αυτός το μόνο σχόλιο που έκανε ήταν πως δεν ήξερε πως είχε τόσο όμορφη μητέρα και θα έπρεπε να το είχε δει νωρίτερα…

Πάρα τις φρικαλεότητες του Νέρωνα ο Σενέκας στάθηκε δίπλα του και άλλα χρόνια. Πίστευε ότι μπορούσε να τον μαζέψει ή απλά του άρεσε η εξουσία; Κανείς δεν ξέρει. Πάντως η απογοήτευση του προς το πρόσωπο του ήταν έκδηλη όταν είδε πως δε μπορούσε να τον πείσει να μην αγωνίζεται στο τσίρκο. Μάλιστα έβγαλε διαταγή να διαγωνιστούν μαζί του όλοι οι συγκλητικοί, και όσοι αρνήθηκαν δολοφονήθηκαν σαν συνωμότες. Με τον τρόπο ζωής του ο Νέρωνας είχε αδειάσει τα ταμία του κράτους και αποφάσισε να πάρει πίσω τις φοροελαφρύνσεις που είχε παραχωρήσει στους φτωχούς στα πρώτα χρόνια της θητείας του. Ο Σενέκας διαφώνησε έντονα μαζί του αλλά και πάλι δεν έφυγε από κοντά του. Τελικά έχασε τη θέση του δίπλα στον Νέρωνα όταν κάποια στιγμή εξέφρασε αρνητική γνώμη για κάποιο ποίημά του. Δέχτηκε την απόλυση του με μεγάλη χαρά και αποσύρθηκε σε μία βίλα όπου έγραφε συνέχεια επιστρέφοντας στη συνήθεια της Κορσικής. Ο Νέρωνας είχε χάσει πλεόν κάθε επαφή με τον κόσμο. Δε του άρεσε η ρυμοτομία της Ρώμης και ήθελε στο κέντρο ένα σημείο για να χτίσει ένα τεράστιο χρυσό παλάτι αλλά δεν υπήρχε χώρος. Ως δια μαγείας λίγο αργότερα ξέσπασε μία τεράστια φωτιά που τελικά πήρε πολύ μεγαλύτερες διαστάσεις από ότι ήθελε ο αυτοκράτορας και έτσι κατηγόρησε μία νέα ομάδα που είχε εμφανιστεί στην πόλη, τους Χριστιανούς. Τους καταδίκαζε σε θάνατο, τους έστελνε σαν τροφή στα θηρία και τους έκανε θέαμα στο τσίρκο. Επίσης, πάνω στα νεύρα του με μία κλοτσιά στην κοιλιά της εγκύου Ποπαίας κατάφερε να σκοτώσει και αυτή και τον διαδοχό του. Τότε τρελάθηκε τελείως και τριγυρνούσε στην πόλη μέχρι που βρήκε κάποιον δούλο που της έμοιαζε, τον ευνούχισε και τον παντρεύτηκε!

Η αυτοκτονία του Σενέκα - Giordano (κάπου ανάμεσα 1650 - 1700)

Μέσα σε αυτή την παραζάλη που ήταν ουσιαστικά η ζωή του Νέρωνα κάποιος του είπε για μία νέα συνομωσία στην οποία συμμετείχε ένας άλλος Κορδοβαίος που ζούσε στη Ρώμη, ο Λουκιανός, ο οποίος είχε κάνει το λάθος παλαιότερα να κερδίσει τον Νέρωνα σε λογοτεχνικούς αγώνες και σαν τιμωρία του είχε απαγορεύσει να γράφει! Ο Λουκιανός δεν τα πήγαινε καλά με τον Σενέκα και αφού ήξερε πως θα πεθάνει στην απολογία του είπε πως ήταν συνεργός του. Οι φρουροί έφυγαν αμέσως για τη βίλα του Σενέκα. Αυτός προσπάθησε να παίξει το γνωστό παιχνίδι με το άσθμα και μάλιστα στους φρουρούς έπιασε. Όταν όμως το είπαν στον Νέρωνα αυτός δε τον πίστεψε και τους ξαναέστειλε στη βίλα. Τότε ο Σενέκας κατάλαβε πως είχε έρθει το τέλος. Ήπιε δηλητήριο και άνοιξε τις φλέβες του και πέθανε σαν σωστός στωικός, άσχετα με το πώς έζησε.

Η ιστορία για κάποιο λόγο έχει σβήσει από τη μνήμη της όλες αυτές τις αντιθέσεις στην προσωπικότητα του Σενέκα, την έμμεση συμμετοχή του σε τόσες ανίερες πράξεις και την προφανέστατη αποτυχία του να διδάξει σωστά τον έναν και μοναδικό μαθητή του και έχει κρατήσει μόνο τα καλύτερα από τα γραπτά του παρουσιάζοντας τον μας σαν έναν από τους μεγαλύτερους φιλοσόφους της εποχής του. Έγραψε πολλά δοκίμια που θα μπορούσαν να τον κατατάξουν μέχρι και στους προδρόμους του ουμανισμού και τραγωδίες επηρεασμένες από τον Ευριπίδη, τον Οβίδιο και τον Βιργίλιο. Μερικές από τα γνωμικά του ήταν:

«Οι πλούσιοι έχουν την υποχρέωση να βοηθούν τους φτωχούς» (ο ίδιος ήταν πολύ πλούσιος και ήταν τοκογλύφος)

«Ο δειλός θεωρεί τον εαυτό του προσεκτικό και ο φιλάργυρος προνοητικό» (ψήγματα αυτοκριτικής)

«Δεν υπάρχει μεγαλύτερη ντροπή για ένα γέροντα από το να μην έχει να παρουσιάσει άλλη απόδειξη πως έζησε εκτός από τα χρόνια του»

«Η θρησκεία θεωρείται από το λαό αληθινή, από τους σοφούς ψεύτικη και από τους ηγεμόνες χρήσιμη.»

Κόρδοβα - Από τα Αρχαία χρόνια μέχρι το Ισλάμ

Μέχρι που φτάνει άραγε η ανατολή; Ο ήλιος λάμπει ψηλά στον ουρανό τον οποίο σχίζουν τα τζαμιά όπου προσεύχονται οι Ισλαμιστές. Ο Χαλίφης παρακολουθεί το χαρέμι του και καμαρώνει την πόλη του, τη μεγαλύτερη του αραβικού κόσμου. Τα στενά σοκάκια και οι αγορές σφύζουν από ζωή, ο κόσμος χαίρεται τη ζωή του, γέλια και αστεία στα αραβικά ακούγονται από παντού. Ο χρυσός ρέει άφθονος και ο πλούτος δεν κρύβεται πουθενά μέσα στην πόλη. Που είναι λοιπόν αυτή η πόλη; Που είναι η καρδία της ανατολής; Είναι απίστευτο και όμως στα τέλη της πρώτης χιλιετίας το κέντρο του αραβικού κόσμου δεν ήταν τόσο ανατολικά…ήταν στην Ισπανία! Ήταν η πόλη της Κόρδοβα.

Θα μπορούσαμε να γράψουμε για άλλες πόλεις, Βαρκελώνη, Μαδρίτη οι προφανείς επιλογές, το Τολέδο ήταν ένα ισχυρό αουτσάιντερ αλλά η αλήθεια είναι πως η πρώτη και ίσως μοναδική Ισπανική πόλη που κατάφερε να γίνει κάποια στιγμή το κέντρο του κόσμου, όπως ήταν παλαιότερα η Αθήνα και η Ρώμη ή στο μέλλον η Πράγα, το Παρίσι, το Λονδίνο, ήταν η Κόρδοβα.

Η περιοχή είχε κατοικηθεί από τα αρχαία χρόνια. Με βάση τις ανακαλύψεις των ανασκαφών τα πρώτα σημάδια ζωής στην περιοχή εμφανίζονται το 32000 π. Χ. την εποχή του ανθρώπου του Νεάντερνταλ.

Η πόλη όμως με τη σημερινή της ονομασία ιδρύεται περίπου το 228 π. Χ. από τον αδερφό του Αννίβα, τον Αμίλκα Βάρκα, όταν οι Καρχηδόνιοι, στα πλαίσια της κατάκτησης της Ισπανίας πέρασαν τον Γουαδαλκιβίρ. Σε μία μάχη με τους αυτόχθονες στην περιοχή σκοτώθηκε ένας από τους αξιωματικούς του Αμίλκα, ο Χούμπα (Juba) και στο σημείο που δόθηκε η μάχη προς τιμήν του αξιωματούχου έκτισαν μία πόλη, την Kartuba (Kart-Juba), την πόλη του Χούμπα. Εδώ αξίζει να αναφέρουμε ότι οι Βάρκα ίδρυσαν και άλλη μία σημαντική πόλη στην Ισπανία που δεν είναι άλλη από την Βαρκελώνη. (Barcelona, που σήμαινε το στρατόπεδο του Βάρκα).

Η πόλη αμέσως έγινε κέντρο στην περιοχή. Το 206 π. Χ., όταν έχασαν οι Καρχηδόνιοι από τη Ρώμη τον πόλεμο όλη η Ισπανία πέρασε στα χέρια των Ρωμαίων και τον καιρό του Ιουλίου Καίσαρα έγινε πρωτεύουσα της περιοχής. Σημαντικό ρόλο είχε και στα λίγα χρόνια Βυζαντινής κυριαρχίας στην περιοχή (552 – 572 μ. Χ.). Στη συνέχεια οι Βησιγότθοι έφτασαν στην χερσόνησο και κατέκτησαν την πόλη διατηρώντας την όμως πρωτεύουσα της επαρχίας.

Η μεγάλη ανάπτυξη της πόλης ήρθε μαζί με το Ισλάμ. Όταν το 711 οι Άραβες κατέκτησαν την Ισπανία η πόλη σιγά-σιγά έγινε το κέντρο του γνωστού τότε κόσμου.

Μέχρι τότε όμως το σπουδαιότερο τέκνο της πόλης ήταν ο Σενέκας…  

Πράγα - Επίλογος

Ολοκληρώθηκε λοιπόν η σειρά αναρτήσεων για την Πράγα. Σας χρωστάω μία βιβλιογραφία πριν περάσουμε στην επόμενη σειρά αναρτήσεων που όπως ψηφίσατε θα αφορά την Ισπανία.

Λοιπόν, όπως έγραψα και σε ένα σχόλιο, τα πάντα είναι παρμένα από το εκπληκτικό βιβλιαράκι του John Banville Πράγα - Πορτρέτα μίας πόλης που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο. Μικρότερα κομμάτια έχω κλέψει από το internet (wikipedia και διάφορα άλλα sites)  ακόμη μικρότερα κομμάτια πήρα απο την Άγνοια του Μίλαν Κούντερα και τα ξενόγλωσσα Rudolf II and his world (R.J.W. Evans) και το Theatre of the world (Francis Yates).

Ώρα λοιπόν για ένα ταξίδι στην Ισπανία!

Πράγα - Τα τελευταία χρόνια

Η ιστορία της Τσεχίας τον 20 αιώνα έχει μία πολύ περίεργη ιδιομορφία, χαρακτηρίζεται από τρεις περιόδους που η κάθε μία έχει διάρκεια 20 ετών.

Η πρώτη περίοδος ξεκινάει το 1918, όταν σαν αποτέλεσμα της ήττας της Αυστροουγγαρίας στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο το κράτος αυτό διασπάται. Παρά τους αιώνες προσπαθειών (από τη μάχη του Λευκού Όρους) οι Τσέχοι δεν κατάφεραν να κερδίσουν ποτέ την ανεξαρτησία τους. Αυτή τους προσφέρθηκε απλόχερα τότε. Ένα από τα κράτη που δημιουργήθηκαν ήταν η Τσεχοσλοβακία η οποία περιελάμβανε τα εδάφη της σημερινής Τσεχίας, της Σλοβακίας αλλά και ένα μικρό κομμάτι της Ουκρανίας. Το κράτος ιδρύθηκε 28 Οκτωβρίου 1918 και η μέρα εορτάζεται ακόμη και σήμερα. Αυτή η πρώτη περίοδος ολοκληρώνεται το 1938 όταν στη χώρα εισβάλουν οι Γερμανοί. Οι Τσέχοι μόλις 20 χρόνια μετά την ανεξαρτητοποίηση τους βρίσκονται και πάλι κατακτημένοι.

Αφού πέρασαν δέκα χρόνια, το 1948, ξεκίνησε η δεύτερη εικοσαετής περίοδος. Το ΚΚΤ, έχοντας την υποστήριξη της Μόσχας καταλύει τον κυβερνητικό συνασπισμό και αναλαμβάνει πραξικοπηματικά την εξουσία. Οι αντιδράσεις του λαού απέναντι στο καθεστώς ήταν αυτές που έκλεισαν τον δεύτερο 20ετή κύκλο το 1968. Ήταν η πολυδιαφημισμένη Άνοιξη της Πράγας. Ο λαός είχε αρχίσει να αντιδρά ενάντια στο ΚΚΤ για την οικονομική κρίση που έπληττε τη χώρα και τις ανεπαρκείς κινήσεις του καθεστώτος για βελτίωση της κατάστασης από τις αρχές το ‘60. Η απάντηση όμως του ΚΚΤ ήταν πολύ αργή. Όταν το 1968 αποφάσισε να δοκιμάσει την εφαρμογή ενός προγράμματος που θα μπορούσε να περιγραφεί σαν «κοινωνικός σοσιαλισμός» που είχε σαν άξονες την κατοχύρωση ελευθερίας γνώμης, αναδιάρθρωση της οικονομίας και να αλλάξει τις σταλινικές πρακτικές του παρελθόντος το ΚΚΤ απλά ακολουθούσε τις εξελίξεις, δεν χάρασσε πορεία. Φυσικά και πάλι αυτή η κίνηση ήταν ένα βήμα προς τα εμπρός. Αυτό το βήμα όμως δεν ολοκληρώθηκε, αυτές οι διεργασίες οδήγησαν στην εισβολή μισού εκατομμυρίου στρατιωτών στην Τσεχοσλοβακία από τις χώρες του Συμφώνου της Βαρσοβίας (ΕΣΣΔ, Γερμανία, Πολωνία, Ουγγαρία και Βουλγαρία) για να σταματήσουν αυτές τις αυτονομιστικές τάσεις του ΚΚΤ. Οι Ρώσοι μάλιστα λένε πως δεν μπήκαν μόνοι τους στην Πράγα αλλά τους κάλεσε μία ομάδα του ΚΚΤ που δεν συμφωνούσε με τον κοινωνικό σοσιαλισμό που ήθελε να εφαρμόσει η κυβέρνηση. Έτσι ποτέ δε μάθαμε αν όντως είναι εφαρμόσιμο αυτό το σύστημα και αν όντως θα μπορούσε να κάνει τη διαφορά για τον κάθε άνθρωπο σε σχέση με τα υπόλοιπα κομμουνιστικά καθεστώτα.

Ο τρίτος κύκλος ήταν ίσως ο πιο ήσυχος από τους τρεις και μάλλον αυτό σημαίνει ότι ήταν και ο πιο άσχημος για τους Τσέχους. Ξεκίνησε το 1969 όταν οι εισβολείς ανέλαβαν πλήρως την εξουσία και ολοκληρώθηκε το 1989 με τη Βελούδινη Επανάσταση. Μία επανάσταση που τη λένε Βελούδινη γιατί δεν είχε θύματα. Οι αντιδράσεις του λαού είχαν ξεκινήσει στις 28 Οκτωβρίου 1988 όταν στα πλαίσια των εορτασμών για την ίδρυση του κράτους έγιναν διάφορες διαδηλώσεις εναντίων των Σοβιετικών δυνάμεων.(Μάλλον στα 20 χρόνια καταπίεσης αρχίζει να αντιδρά ο Τσέχικος εγκέφαλος) Αυτή η κατάσταση, με συνεχείς διαμαρτυρίες συνεχίζεται μέχρι και τον Νοέμβρη του 1989 όταν η πτώση του τείχους του Βερολίνου και η εικόνες χαράς που τη συνοδεύουν δίνουν το τελικό σπιρούνισμα στους Τσέχους. Οι διαδηλώσεις είναι καθημερινές και ειρηνικές αλλά στις 17 Νοέμβρη μία πορεία 15.000 φοιτητών καταστέλλεται βίαια από την αστυνομία του καθεστώτος με αποτέλεσμα τις επόμενες ημέρες των διαδηλώσεων ο κόσμος από 15.000 να φτάσει τις 500.000. Η δύναμη του κόσμου μαζί με την κατάρρευση όλων των κομμουνιστικών καθεστώτων στις γύρω χώρες (καλά, καλά αλλάξτε τη σειρά) αναγκάζουν το ΚΚΤ να αλλάξει το άρθρο του Συντάγματος που λέει ότι το ΚΚΤ είναι πάνω από την κοινωνία και το κράτος. Μέχρι το τέλος του χρόνου οι Ρώσοι έχουν φύγει και για πρώτη φορά από το 1948 οι Τσέχοι έχουν δημοκρατία.

Ένα τελευταίο πράγμα έμενε να γίνει και έγινε το 1993. Τσέχοι και Σλοβάκοι χωρίζουν τα τσανάκια τους με ειρηνικό τρόπο. Το διαζύγιο ήταν συναινετικό αφού συμφωνούσαν και οι δύο πλευρές. Πάντα είχαν καλές σχέσεις (και έχουν ακόμη) αλλά ήθελαν να τραβήξουν τον δρόμο τους. Οι Τσέχοι έλεγαν πως αυτοί δούλευαν για να τρώνε οι άλλοι (στην πλευρά της Τσεχίας ήταν οι βιομηχανίες) ενώ οι Σλοβάκοι έλεγαν πως αυτοί τάιζαν τους Τσέχους (αφού δεν είχαν βιομηχανία ήταν αγρότες και κτηνοτρόφοι).

Η Τσεχία σήμερα ανήκει στην ΕΕ, ζει μία μακρά περίοδο ηρεμίας, για πρώτη φορά τόσο μεγάλη από το 1918 που έγινε ανεξάρτητο κράτος και ατενίζει το μέλλον με αισιοδοξία. Η Πράγα, από την πλευρά της, παραμένει η πιο μαγική πόλη της Ευρώπης όσες χιλιάδες τουριστών και αν είναι μαζεμένες μπροστά στο ρολόι και πάνω στη γέφυρα…

Πράγα - Ο ποιητής της Πράγας

Ψάχνοντας να βρω ένα θέμα για την επόμενη ανάρτηση με θέμα την Πράγα ήθελα μία πιο σύγχρονη προσωπικότητα. Είδαμε βασιλιάδες, αυτοκράτορες, επιστήμονες αλλά δεν είδαμε καλλιτέχνες. Τελικά κατέληξα στον «ποιητή της Πράγας», ο οποίος δεν είναι ο Κάφκα. Ναι, κάνω αφιέρωμα στην Πράγα και δε θα γράψω τίποτα για τον Κάφκα, όλοι για αυτόν γράφουν! Εγώ θα γράψω για τον «ποιητή της Πράγας» λοιπόν. Το όνομα του; Γιόσεφ Σούντεκ.

Πανοραμική άποψη της γέφυρας του Καρόλου.

Γεννήθηκε το 1896 στο Kolin της Βοημίας και η ζωή του έδειχνε ότι θα ήταν δύσκολη από μικρός. Στα 3 του έμεινε ορφανός από πατέρα και η μητέρα του πήρε την απόφαση να μετακομίσουν στην Πράγα. Στα 15 του ήταν μαθητευόμενος βιβλιοδέτης αλλά ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος διέκοψε την μαθητεία του. Επιστρατεύτηκε και εστάλει στο ιταλικό μέτωπο. Εκεί, ένα λάθος, μία οβίδα των δικών του, του διέλυσε το δεξί χέρι. Για να ζήσει αναγκάστηκαν να του το κόψουν…



Η γέφυρα του Καρόλου σε πρώτο πλάνο
και μακριά στο βάθος το κάστρο.



Αφού ανάρρωσε γύρισε στην Πράγα και έμεινε για κάποιο διάστημα στο Νοσοκομείο Παλαιμάχων. Προφανώς η καριέρα του σαν βιβλιοδέτης είχε τελειώσει. Η πρόταση της κυβέρνησης ήταν να γίνει πλανόδιος πωλητής και να πουλάει καπνό και τσιγάρα για το κρατικό μονοπώλιο. Ο Σούντεκ όμως απέρριψε την πρόταση. Από μικρός είχε δείξει ενδιαφέρον για τη φωτογραφία και μάλιστα είχε πάρει μία μηχανή μαζί του στην Ιταλία όπου έκανε κάποιες σπουδές της Ιταλικής υπαίθρου. Ξεκίνησε λοιπόν να πουλάει φωτογραφίες στο δρόμο. Λίγο καιρό μετά αναγκάστηκε να σταματήσει. Δεν είχε άδεια για να κάνει κάτι τέτοιο. Τότε ένας γιατρός του Νοσοκομείου Παλαιμάχων (ο δρ Νεντόμα) που είχε διακρίνει το ταλέντο του στη φωτογραφία μεσολάβησε για να γίνει δεκτός στο τμήμα φωτογραφίας της Σχολής Γραφικών Τεχνών. Εκεί, ένας καθηγητής του (Νόβακ) του έκανε τη ζωή δύσκολη αφού τον «έκραζε» συνεχώς γιατί τον θεωρούσε ατάλαντο. Τελικά το 1924 κατάφερε και πήρε το πτυχίο του. Λίγο μετά κατάφερε να βρει έναν εκδοτικό οίκο που του έδινε κάποιες δουλειές και έτσι μπόρεσε να φτιάξει το πρώτο του στούντιο, μία παράγκα ήταν που τη μετέτρεψε σε στούντιο ανάμεσα στη Mala Strana και στο ποτάμι.



 Ο Σούντεκ με την αγαπημένη
του μηχανή επ' ώμου.



Αυτό το στούντιο το είχε γεμίσει με παλιές φωτογραφικές μηχανές – αντίκες του περασμένου αιώνα. Αυτές χρησιμοποιούσε και αυτός άλλωστε κάπως έτσι ένοιωθε, σαν απομεινάρι του περασμένου αιώνα. Το 1940 βρήκε την αγαπημένη του μηχανή. Μια πανοραμική Kodak του 1894. Ήταν μία μηχανή τεράστια που ήταν κατόρθωμα μόνο που την κουβαλούσε με το ένα του χέρι σε όλη τη Βοημία για τις φωτογραφίσεις του. Με αυτή τη μηχανή πάντως τράβηξε μερικές εκπληκτικές φωτογραφίες. Κατά το 1950 είχε λυθεί και το βασικότερο πρόβλημα που είχε με την συγκεκριμένη μηχανή, έπαιρνε μόνο ένα φιλμ! Άρα όταν τελείωνε αυτό το ένα φιλμ έπρεπε να γυρίζει σπίτι για να το βγάζει χωρίς να πάρει φως. Μία φίλη του του έδωσε τη λύση. Έφτιαξε έναν τεράστιο μαύρο σάκο που χωρούσε μέσα και αυτόν και τη μηχανή και έτσι κάθε φορά που τελείωνε το φιλμ αντί να γυρίζει στο στούντιο έμπαινε εκεί μέσα και το άλλαζε στα τυφλά!

Οι σπουδαιότερες συλλογές της καριέρας του Σούντεκ ήταν η «Πανοραμική Πράγα» του 1959 (τραβηγμένες με την αγαπημένη του Kodak) αλλά και η συλλογή που τον έκανε γνωστό με φωτογραφίες του Αγίου Βίτου το 1928 για το τέλος των εργασιών (αν και όταν ξαναφωτογράφισε τον ναό το 1942 για τη συλλογή «Αντιθέσεις» είναι ξεκάθαρο ότι οι εργασίες συνεχίζονταν κανονικότατα. Τον καιρό της κατοχής, όταν ακόμα και ένα δένδρο να φωτογράφιζες διέτρεχες τον κίνδυνο να σε κλείσουν μέσα αποσύρθηκε στο στούντιο και ξεκίνησε συλλογές που ολοκληρώθηκαν χρόνια αργότερα. Η πρώτη ήταν «Το παράθυρο του στούντιο μου» (1940 – 1954), η συλλογή « Ένας περίπατος στον κήπο μου» (1940-1976) και η συλλογή «Λαβύρινθοι» με φωτογραφίες από το εσωτερικό του στούντιο του.

Ο Άγιος Βίτο φωτογραφημένος
από τον Γιόσεφ Σούντεκ.

Ένα χαρακτηριστικό που κάνει τον Σούντεκ μεγάλο καλλιτέχνη είναι η συνήθεια που είχε να κάνει ο ίδιος τις μίξεις των διαλυμάτων που χρησιμοποιούσε για την εμφάνιση των φωτογραφιών του. Το θέμα είναι πως δεν ακολουθούσε τις ενδεδειγμένες αναλογίες διαφοροποιώντας μάλιστα από φιλμ σε φιλμ τα διαλύματα κάνοντας κάθε φωτογραφία απόλυτα μοναδική αφού δεν υπάρχει η δυνατότητα να αναπαραχθεί!

Το τσέχικο κράτος απέδωσε πολλές τιμές στον Σούντεκ αν και υπήρχε από μέρος τους πάντα μία σιωπηλή διαμαρτυρία ότι είναι πολύ ρομαντικός και του αρέσει να φωτογραφίζει τοπία, με αποτέλεσμα να μην αποδίδει τον αγώνα του ανθρώπου στην καθημερινότητα του. Η απαντήσεις του Σούντεκ ήταν φυσικά πως είναι πάρα πολύ χαρούμενος που τον θεωρούν ρομαντικό και ως προς την έλλειψη ανθρώπων στις φωτογραφίες του είχε δηλώσει (στο περίπου): «Είμαι μονόχειρας και κουβαλάω μαζί μου μία τεράστια μηχανή, συνήθως κάνω τόση ώρα να τη στήσω που οι άνθρωποι εξαφανίζονται μέχρι να τους φωτογραφίσω» 

Συνολικά έβγαλε 16 συλλογές, ήταν ένας άνθρωπος που δεν παντρεύτηκε ποτέ, ήταν ντροπαλός και παρά τις απαγορεύσεις της κομμουνιστικής κυβέρνησης κατάφερε στο στούντιο του να έχει μία τεράστια συλλογή από έργα κλασσικής μουσικής που φυσικά περιελάμβαναν και δυτικούς μουσουργούς. Πέθανε στις 15/9/1976 και το στούντιο του λειτουργεί σήμερα σαν μουσείο.  

Πράγα - Η Πράγα στον Τριακονταετή Πόλεμο

Ο Τριακονταετής πόλεμος ξεκίνησε το 1618 και είχε σαν αφορμή του την εκπαραθύρωση της Πράγας. Ήταν ο τελευταίος θρησκευτικός πόλεμος της Ευρώπης και για την Πράγα ήταν μία τεράστια ευκαιρία. Είχαν σαν στόχο να κρατήσουν την ισχυρή θέση που είχαν επί Ροδόλφου αλλά να μην έχει πάνω από το κεφάλι της τους Αψβούργους, που με εξαίρεση τον τρελό Ροδόλφο, δε συμπάθησαν ποτέ και να γίνουν σημείο αναφοράς σαν η πρωτεύουσα της προτεσταντικής Ευρώπης.

Ο αποκεφαλισμός των 27 ευγενών προτεσταντών.

Λίγο καιρό μετά την εκπαραθύρωση πέθανε ο Ματθαίος, ο αδερφός του Ροδόλφου που τον είχε διαδεχθεί και την εξουσία ανέλαβε ο ανιψιός του, ο φανατικός καθολικός Φερδινάνδος Β’. Τα βοημικά κράτη δε μπορούσαν να το δεχτούν και κάλεσαν τον Φρειδερίκο Ε’, φανατικό προτεστάντη και παντρεμένο εδώ και χρόνια με την κόρη του βασιλιά της Αγγλίας να αναλάβει το Βοημικό θρόνο. Αυτό που ζητούσαν ήταν να τους προσφέρει αυτονομία και τη θρησκευτική ανεκτικότητα που είχε επιτρέψει ο Ροδόλφος. Ο Φρειδερίκος το είδε σαν μία τεράστια ευκαιρία αλλά και σαν σημάδι από τον Θεό. Δέχτηκε λοιπόν τον θρόνο και ετοιμαζόταν για τη μεγάλη σύγκρουση. Τα πράγματα όμως δεν πήγαν όπως ήθελε, ο πεθερός του δε θέλησε να πάει κόντρα στους Αψβούργους και έτσι δεν έστειλε ποτέ βοήθεια, επίσης ανεπίσημα αποκήρυξε την κόρη και το γαμπρό του. Το αποτέλεσμα ήταν ολέθριο, στις 8 Νοεμβρίου 1620 ο στρατός των προτεσταντών υπέστη ολοκληρωτική ήττα στη Μάχη του Λευκού Όρους παρά το γεγονός ότι είχαν 30000 άνδρες έναντι 27000 των καθολικών. Ήταν οι χαμένη ευκαιρία των Τσέχων, έφτασαν κοντά στην ανεξαρτησία τους αλλά δε τα κατάφεραν. (Για τους επόμενους τρεις αιώνες οι Τσέχοι θα είναι σαν να ζουν σε λήθαργο. Την πόλη θα την κατακτήσουν Σουηδοί, Βαυαροί, Γάλλοι, Αυστριακοί και Ούγγροι και οι όποιες προσπάθειες ανεξαρτητοποίησης θα πέσουν στο κενό. Η πολυπόθητη ανεξαρτησία θα αποκτηθεί το 1918 και δε θα είναι αποτέλεσμα του αγώνα για την ανεξαρτησία αλλά της ήττας της Αυστροουγγαρίας στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, που ήλεγχε τη Βοημία εκείνη την εποχή. Στα πλαίσια του διαμελισμού της δημιουργήθηκε το κράτος της Τσεχοσλοβακίας.)



Στη πλατεία της παλιάς πόλης 27 σταυροί σημειώνουν το σημείο
πουυ είχε στηθεί η εξέδρα του αποκεφαλισμού.



Την επόμενη χρονιά, και συγκεκριμένα στις 21 Ιουνίου 1621 ο Φερδινάνδος δίνει εντολή να αποκεφαλιστούν στην πλατεία της παλιάς πόλης 27 ηγέτες των Βοημών προτεσταντών. Τα κεφάλια τους μπαίνουν σε παλούκια τα οποία τοποθετούνται στη Γέφυρα του Καρόλου. Έμειναν εκεί μέχρι το 1931 όταν την πόλη κατέκτησαν οι Σουηδοί! Η σκανδιναβική καρδιά του Τύχο θα είχε φουσκώσει από υπερηφάνεια.

Τον πόλεμο τελικά τον κέρδισαν οι προτεστάντες αλλά η βοήθεια της Πράγας σε αυτή τη νίκη ήταν πολύ μικρή. Η μεγάλη προτεσταντική δύναμη δεν ήταν οι Βοημοί αλλά οι Σουηδοί και η πόλη που θα γινόταν η πρωτεύουσα του προτεσταντικού χριστιανισμού στα επόμενα χρόνια ήταν η πανέμορφη Στοκχόλμη!     

Πράγα - Άνθρωποι στο κενό!

Όπως όλοι οι άνθρωποι έτσι και οι Πραγινοί έχουν τις κακές τους συνήθειες. Απλά η συνήθεια των Πραγινών είναι λίγο πιο περίεργη από αυτές του μέσου ανθρώπου. Έχουν το συνήθειο να πετούν ανθρώπους από ψηλά! Αυτή η ιστορία ξεκίνησε το 1393 και το τελευταίο περιστατικό έγινε το 1948.



Το άγαλμα του Άγιου Jan
στη Γέφυρα του Καρόλου



Το 1393 λοιπόν, ο βασιλιάς Βενσέσλαος Δ΄ έδωσε εντολή στους ανθρώπους του να πετάξουν από τη γέφυρα του Καρόλου τον γενικό εφημέριο της αρχιεπισκοπής ονόματι Jan Nepomuchy. Ο λόγος ήταν πως δεν αποκάλυπτε στον βασιλιά τα μυστικά της βασίλισσας κατά την εξομολόγηση. Το αποτέλεσμα ήταν να πνιγεί στα κρύα νερά του Μολδάβα και στη συνέχεια να τον ανακηρύξουν Άγιο και επειδή οι Τσέχοι έχουν και χιούμορ των θεωρούν άγιο-προστάτη από τις πλημμύρες!



Η αναπαράσταση της Πρώτης
Εκπαραθύρωσης της Πράγας!



Λίγα χρόνια αργότερα, το 1419, με τον Βενσέσλαο πάντως να έχει πεθάνει, είχαμε την Α’ Εκπαραθύρωση της Πράγας. Οι οπαδοί του Γιαν Χους, ενός προδρόμου του Λουθήρου που έκραζε την καθολική εκκλησία πέταξαν τον δήμαρχο της Πράγας και τους συμβούλους του από τα παράθυρα του Νέου Δημαρχείου σκοτώνοντας τους. Με αυτό τον τρόπο εξέφρασαν την αντίθεση τους στην αρνητική άποψη του Δημάρχου απέναντι στις θέσεις του Χους.

Τα χρόνια πέρασαν και ήρθε η ώρα για μία ακόμη θρησκευτική εκπαραθύρωση! Η Β’ Εκπαραθύρωση της Πράγας δεν προξένησε τον θάνατο των θυμάτων της αλλά προξένησε τον θάνατο εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων μιας και ήταν η αφορμή για τον Τριακονταετή πόλεμο. Ήταν 23.5.1618, την εποχή του Κέπλερ δηλαδή, όταν περίπου εκατό Βοημοί ευγενείς προτεστάντες εισέβαλλαν στην καγκελαρία για να διαμαρτυρηθούν για την ανάκληση του νόμου του Ροδόλφου περί θρησκευτικής ανεκτικότητας και τη διάλυση της Βοημικής εκκλησίας που είχε στηθεί από τον Χους πριν τόσα χρόνια. Στα πλαίσια του εποικοδομητικού διαλόγου μεταξύ των δύο πλευρών οι προτεστάντες πέταξαν από το ανατολικό παράθυρο της καγκελαρίας δύο καθολικούς συμβούλους και έναν γραμματέα. Και μάλιστα τονίζοντας την χριστιανική τους πίστη όταν αυτοί πιάστηκαν από το παράθυρο άρχισαν να τους χτυπούν τα δάκτυλα με τις λαβές των σπαθιών τους. Πάντως αυτοί οι τρεις ήταν τυχεροί, κάτω από το παράθυρο υπήρχε μία τάφρος με βοθρολύματα και έτσι έπεσαν στα «μαλακά». Το τι συνέβη στη συνέχεια θα το δούμε συνοπτικά στην επόμενη ανάρτηση.



Το παράθυρο του κάστρου από όπου
έπεσαν οι τρεις καθολικοί κατά τη
Δεύτερη Εκαπαραθύρωση της Πράγας.



Μετά πρέπει να περάσουν πολλά χρόνια για να δούμε μία επιστροφή στην κλασική Πραγινή παράδοση. Ήταν το 1948 όταν ο φιλελεύθερος υπουργός εξωτερικών Jan (σε όλες αυτές τις πτώσεις υπήρχε στην κουβέντα κάποιος Γιάννης…) Masaryk που έκανε αγώνα για να μειώσει τη δύναμη των κομμουνιστών στον κυβερνητικό συνασπισμό βρέθηκε στο προαύλιο του υπουργείου κάτω από το ανοικτό του παράθυρο. Στην αρχή οι αρχές άρχισαν να ψάχνουν τον δολοφόνο αλλά όταν λίγους μήνες αργότερα οι κομμουνιστές έκαναν πραξικόπημα και ανέλαβαν την εξουσία η υπόθεση έκλεισε σαν αυτοκτονία. Ο Στάλιν θα ήταν περήφανος, η δουλειά έγινε και μάλιστα με στυλ!

Με όλα αυτά τα περιστατικά λοιπόν δεν απορεί κανείς που ξαφνικά, μία ωραία πρωία του φθινοπώρου του 1989 οι Σοβιετικές δυνάμεις αποχώρησαν από την πόλη μαζικά, ήρεμα και ειρηνικά. Μάλλον αν το έκαναν πιο σταδιακά όλο και κάποιοι θα είχαν φύγει από κάποιο παράθυρο!